Zespół Szkół im. Jadwigi Grodzkiej w Łęczycy
Aleksandra Wasiak  17 kwietnia 2021  11:49 

Powstanie w getcie warszawskim

19 kwietnia 2021 roku przypada 78 rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszego powstania miejskiego w okupowanej Europie. Bezpośrednią przyczyną powstania była decyzja o likwidacji getta warszawskiego podjęta w ramach realizowanego przez hitlerowców planu zagłady europejskich Żydów.

Powstanie nie miało militarnych celów strategicznych. Biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek szans na powodzenie stanowiło zbrojną odpowiedź na ludobójstwo, będąc również odwetem na hitlerowcach podjętym przez kilkuset bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego. Ze względu na swą symboliczną wymowę, powstanie w getcie warszawskim uważane jest przez naród żydowski za jedno z najważniejszych wydarzeń w jego historii.

19 kwietnia 1943 roku na teren getta wkroczyły niemieckie oddziały wojskowei policyjne oraz wspierające je kolaboranckie formacje ukraińskie i łotewskie. Kiedy tego poranka jednostki SS i policji weszły do getta, ulice były wyludnione. Prawie wszyscy mieszkańcy getta byli w kryjówkach lub schronach. Dowódca ŻOB Mordechaj Anielewicz stał na czele bojowników żydowskich w powstaniu w getcie warszawskim. Pierwszego dnia walk uzbrojeni w pistolety, granaty oraz nieliczne automaty i karabiny bojownicy ŻOB zaskoczyli Niemców zmuszając ich do wycofania się poza mury getta. Trzeciego dnia powstania siły SS i policja zaczęły równać getto z ziemią budynek po budynku aby zmusić Żydów do opuszczenia kryjówek. Żydowscy członkowie ruchu oporu dokonywali sporadycznych rajdów ze swoich bunkrów, ale Niemcy systematycznie obracali getto w gruzy. Niemieccy żołnierze zabili Anielewicza i jego towarzyszy broni podczas ataku na bunkier dowództwa ŻOB przy ul. Miłej 18, który zdobyli 8 maja. Choć niemieckie siły przełamały zorganizowany zbrojny opór w ciągu kilku dni od rozpoczęcia powstania pojedyncze jednostki i niewielkie grupy ukrywały się lub walczyły z Niemcami przez prawie miesiąc.

Aby symbolicznie przedstawić niemieckie zwycięstwo, Stroop rozkazał 16 maja 1943 r. zniszczenie Wielkiej Synagogi na ulicy Tłomackiej. Samo getto było do tego czasu już zrujnowane. Stroop zapisał w raporcie, że pojmał 5 6065 Żydów i zniszczył 631 bunkrów. Oceniał, że jego jednostki zabiły w powstaniu nawet 7 tys. Żydów. Niemieckie władze wywiozły kolejne 7 tys. warszawskich Żydów do ośrodka zagłady w Treblince, gdzie niemal wszyscy zostali zabici w komorach gazowych tuz po przyjeździe. Niemcy deportowali niemal wszystkich pozostałych Żydów (około 42 tys.) do obozu koncentracyjnego.

Powstanie w getcie warszawskim było największym, symbolicznie najważniejszym żydowskim wystąpieniem zbrojnym w okupowanej przez Niemców Europie.